Прус Болеслав - Ценi (На Белорусском Языке)
Баляслаў Прус
Ценi
Пераклад: Янка Брыль
Калi на небе датляваюць сонечныя промнi, з зямлi вынырвае змярканне.
Змярканне - гэта вялiкая армiя ночы, тысячы нябачных калонаў, мiльярды салдат.
Магутная армiя, што спакон веку змагаецца са святлом, разбягаецца кожнай
ранiцы, перамагае кожны вечар, пануе ад захаду да ўсходу сонца, а днём,
разбiтая, сядзiць у схованках i чакае.
Чакае ў горных безданях i гарадскiх сутарэннях, у лясным гушчары i ў
глыбiнях цёмных азёраў. Чакае, хаваючыся ў спрадвечных пячорах зямлi, у
шахтах, у равах, у закутках дамоў, у шчылiнах камянiц. Разгоненая i як быццам
адсутная, яна напаўняе ўсе схованкi. Сядзiць у кожнай адтулiне кары на дрэвах,
у складках чалавечай вопраткi, ляжыць пад найменшай пясчынкай, чапляецца за
найтанчэйшую павуцiнку - чакае. Выпуджаная з аднаго месца, iмгненна
пераносiцца на iншае, карыстаючыся кожнай нагодай, каб вярнуцца туды, адкуль
яе прагналi, уцiснуцца на незанятае месца i залiць сабою ўсю зямлю.
Калi згасае сонца, армiя змяркання густымi шэрагамi высоўваецца са сваiх
схованак, цiхая i асцярожная. Запаўняе калiдоры дамоў, сенi i дрэнна
асветленыя лесвiчныя пляцоўкi; з-пад шафаў i сталоў выпаўзае на сярэдзiну
пакоя i абсядае фiранкi; праз акенцы сутарэнняў i вокны дамоў вылазiць на
вулiцы, у глухiм маўчаннi штурмуе сцены i дахi, дзе, затаiўшыся ў шчытах,
цярплiва чакае, калi на захадзе паблекнуць ружовыя аблокi.
Яшчэ хвiлiна, i раптам сарвецца агромнiсты выбух цемры - ад зямлi i да
неба. Звяры пахаваюцца ў логавах, чалавек уцячэ дахаты; жыццё, як раслiна без
вады, скурчыцца i пачне ўсыхаць. Барвы i формы расплывуцца ў небыццi; трывога,
памылка i вiна запануюць над светам.
У такiя хвiлiны на пусцеючых вулiцах Варшавы з'яўляецца дзiўная чалавечая
постаць, над галавой якое - агеньчык. Хутка бяжыць па тратуары, як быццам
цемра гонiцца за iм, пры кожным лiхтары спыняецца на момант i, запалiўшы
вясёлае святло, знiкае, як цень.
I так вось кожны дзень. Цi на палях вясна, духмяная ад кветак, цi хмарыцца
лiпеньская навальнiца, цi разгуляныя па асеннiх вулiцах вятры ганяюць едкi
пыл, цi зiма завiрушыць снягамi - ён заўсёды, абы звечарэла, бяжыць са сваiм
агеньчыкам па тратуарах, запальвае агнi, а потым, як цень, знiкае.
Адкуль ты з'яўляешся, чалавеча, i дзе хаваешся так, што мы не бачым тваiх
рысаў, не чуем твайго голасу? Цi ёсць у цябе жонка або мацi, што чакае, калi
ты вернешся? Або дзецi, якiя, паставiўшы ў кут твой лiхтарык, узлазяць на твае
каленi i абдымаюць цябе за шыю? Цi ёсць у цябе сябры, якiм ты расказваеш пра
свае радасцi i беды, або хоць знаёмыя, з якiмi ты мог бы пагутарыць пра
штодзённыя навiны?
Цi ёсць наогул якi-небудзь дом, дзе цябе можна было б знайсцi? Цi ёсць
iмя, якiм цябе можна было б аклiкнуць? Цi ёсць патрэбы i пачуццi, якiя рабiлi
б цябе такiм самым, як мы, чалавекам? Цi ты i сапраўды iстота бясформенная,
маўклiвая i няўлоўная, што з'яўляецца толькi на змярканнi, запальвае святло, а
потым знiкае, як цень?
Мне сказалi, што гэта i сапраўды чалавек, нават далi яго адрас. Я пайшоў у
той дом i спытаўся ў дворнiка:
- Цi ў вас тут жыве той, што запальвае вулiчныя лiхтары?
- У нас.
- А дзе?
- У тым вунь закутку.
Закутак быў замкнёны. Я пацiкаваў у акно, аднак убачыў толькi тапчан каля
сцяны, а побач з iм, на высокiм кii, лiхтарык. Самога лiхтарнiка не было.
- Скажыце, прынамсi, як ён выглядае.
- А хто яго ведае, - адказаў дворнiк, пацiснуўшы плячыма. - Я сам яго
добра не ведаю, - дадаў ён, - бо цэлымi днямi дома яго не бывае.
П
